Als kleine jongen groeide ik op aan de rand van de Alpen en de bergen waren dan ook alomtegenwoordig tijdens mijn kinderjaren. Eenmaal terug in België verdwenen de bergen uit mijn alledaags leven, maar niet uit mijn hart. Oude liefde vergaat niet en toen ik de kans kreeg om gletsjers te bestuderen in de Alpen twijfelde ik dan ook geen ogenblik. Dit moest en zou ik doen! Worden er gletsjers onderzocht in België? Hier valt toch nergens ijs te bespeuren? Dat klopt! Toch wordt er aan meerdere Belgische universiteiten toonaangevend werk verricht rond ijs en de polaire streken. Hoe dit komt? Wel, daarvoor moeten we iets meer dan een eeuw teruggaan in de tijd. Op het einde van de negentiende eeuw vond de expeditie van de Belgica plaats onder leiding van Adrien de Gerlache. De Belgica kwam onverwachts vast te zitten in het Antarctisch zee-ijs, waar het uiteindelijk de hele winter zou moeten doorbrengen. Op heroïsche wijze overleefde de hele bemanning de expeditie en keerde de Belgica na een tocht van meer dan twee jaar terug naar België. Sindsdien zijn we altijd zeer aanwezig gebleven in de poolstreken, wat in 2009 leidde tot de opening van de Prinses Elisabethbasis, het eerste CO₂-neutrale onderzoeksstation in Antarctica. Het grootste deel van ons onderzoek richt zich tot het bestuderen van de twee grootste ijsmassa’s op aarde, Groenland en Antarctica, maar ook gebergtegletsjers worden onderzocht in België.

De werking van een gletsjer is fascinerend. In het bovenste deel van de gletsjer valt er jaarlijkse meer sneeuw dan er kan afsmelten en door compressie wordt de overblijvende sneeuw uiteindelijk omgevormd tot ijs. In het onderste deel van de gletsjer smelt al de sneeuw die valt (voornamelijk in de lente), waarna ook het onderliggende ijs begint te smelten (tijdens de zomer). Hoe kan een gletsjer, bestaande uit deze twee tegenpolen, in stand worden gehouden? Door zwaartekracht! Het teveel aan massa uit de hogere regionen wordt afgevoerd naar de lagere delen van de gletsjer en zo ontstaat er een evenwicht. Dit is alleszins hoe het eraan toegaat in een fabelachtige wereld, waarin alle gletsjers gezond en blij zijn. De hedendaagse realiteit is echter dat er een ‘bad guy’ is in het verhaal: het opwarmend klimaat. Hierdoor is de afsmelting in het onderste deel van de gletsjers te groot, waardoor de massatoevoer van bovenaf niet meer volstaat en de gletsjers terugtrekken… In de meeste verhalen moet de ‘bad guy’ worden verslagen en dan volgt het klassieke einde: “… en ze leefden nog lang en gelukkig”. Hier is dit echter niet het geval. Zelfs indien de klimaatsopwarming stopt zullen de gletsjers nog decennia tot eeuwen blijven terugtrekken als gevolg van hun responstijd… En de gevolgen hiervan zijn verregaand. Afsmeltende gletsjers zullen leiden tot een zeespiegelstijging en op vele plekken in de wereld zal de watertoevoer fel worden aangetast. In de Andes zijn gletsjers bijvoorbeeld essentieel aangezien ze door hun jaarlijkse smeltcyclus (die ook plaatsvindt voor een ‘gezonde gletsjer’) water leveren in de valleien wanneer de nood het hoogst is: tijdens de zomer. Gletsjers zijn dus natuurlijke waterreservoirs en hun verdwijning zal tot grote waterschaarste leiden.

Doordat er wereldwijd meer dan 130.000 gletsjers zijn kunnen ze niet allemaal individueel worden gemodelleerd en moeten bepaalde processen dus worden geparameteriseerd. Om dit correct te doen moeten we gedetailleerde modelstudies uitvoeren op individuele gletsjers, ons baserend op fysische processen. In mijn doctoraat tracht ik dit te doen door enkele gletsjers in detail te bestuderen door gebruik te maken van een state-of-the-art 3D ijsvloeimodel. Dit soort werk, waarbij er principes uit de wiskunde en fysica worden gebruikt om een fenomeen uit de natuur beter te begrijpen vind ik uiterst interessant. Alhoewel het werk zeer complex en technisch is, kunnen de uiteindelijke resultaten meestal op een eenvoudige wijze worden weergegeven. Deze resultaten presenteren aan een groot publiek en ze delen met beleidsmakers is zeer stimulerend en is volgens mij een deel van onze verantwoordelijkheid als aardwetenschappers.

Het onderzoek dat we uitvoeren heeft een maatschappelijke waarde en is op langere termijn ook van belang voor onze economie. Denk bijvoorbeeld aan de infrastructuur die nodig zal zijn om onze kusten te beschermen tegen een stijgende zeespiegel. De industriële toepassingen op korte termijn zijn echter gelimiteerd, waardoor de financieringsmogelijkheden voor dit type onderzoek beperkt zijn. Voor wetenschappers zoals ik is het FWO dus essentieel en zonder deze werkgever zou een groot deel van het fundamenteel onderzoek in België niet bestaan. Mijn dankbaarheid naar het FWO toe is dan ook enorm groot en ik ben zeer blij dat ik de kans krijg om een deel van mijn leven te wijden aan de wetenschap. Aan eindejaarsstudenten die twijfelen om een doctoraat te doen kan ik maar één ding zeggen: doe dit absoluut! Het is een unieke manier om te starten aan ‘het echte leven’!